మా ప్రిన్సిపల్ గారి ప్రశంస

విజయవాడలో పేరెన్నిక గల   స్కాట్స్ పైన్  అంతర్జాతీయ పాఠశాల ప్రధానోపాధ్యాయురాలు ప్రతిమ గారు  ఇండియన్ సోనెటీర్ అనే ఆంగ్ల పద్య కావ్యానికి నాకు రెండవ ప్రపంచ రికార్డు వచ్చినందుకు  పాఠశాల సమావేశంలో నన్ను అభినందించి నాకు పాఠశాల జ్ఞాపికను మొక్కను బహూకరించారు.  స్కాట్స్ పైన్ విద్యార్థులు ఉన్నత శిఖరాలకు చేరుకోవాలని ఆశిస్తున్నాను. 

Scotspine International School in Vijayawada  is renowned among the international schools in the state for the most practical and stressfree education. Scotspine International School's emphasis on  language skills is unparalleled. We don't  see such schools as Scotspine International  these days.  The  Principal of the  School  Mrs. Pratima  congratulated me on getting the second world record for my English poetry compilation  "Indian Sonneter" and presented me with a school memento and a plant. 

శ్రీ కాళ హస్తీశ్వర శతకం - అలౌకికానందం - పూలబాల

 శ్రీ కాళ  హస్తీశ్వర శతకం -అలౌకికానందం - పూలబాల.

.వేద ఘోషలాటి ఆధ్యాత్మిక స్రవంతి .

ఫ్రెంచ్ , జర్మన్ , జాపనీస్ వంటి విదేశీ భాషలలో రచనలు, సైన్స్ ఫిక్షన్ , వండర్ కిడ్స్ , మూన్ లైట్ స్టోరీస్ వంటి పిల్లల కథలు , భారతవర్ష, వనశృంగారం  వంటి  శృంగార రచనలు, మహాకవి వంటి విప్లవ కవితలు,   మన జానపదాలు వంటి జానపద గీతాలు  ఇలా నేను  వ్రాసిన అన్ని రచనలూ లౌకికమే.  కానీ శ్రీకాళ హస్తీశ్వర శతకం  వీటన్నిటికీ పూర్తిగా భిన్నం. దీని గురించి రెండు  ముక్కల్లో చెప్పాలంటే  ఆధ్యాత్మికం  అలౌకికానందం.   

శ్రీ కాళ హస్తి వెళ్లాలని  శివుని  సందర్శించాలని ఎన్నిసార్లు అనుకున్నా కుదరలేదు. ఒక సారి తిరుపతి శ్రీ కాళ హస్తి  రెండూ చూడాలని బయలుదేరి తిరుపతి  మాత్రమే చూసి  వెనక్కి వచ్చే యాల్సి వచ్చింది.   అందుకే శివుని మీద భక్తితో వ్రాసిన ఈ శతకానికి  శ్రీ కాళ  హస్తీశ్వర శతకం ని పేరు పెట్టుకున్నారు. శార్ధూల ఛందస్సు లో  ఒక్క పద్యం వ్రాయడమే నాకు  కష్టం.  ఒక శతకం వ్రాయడం చాలా కష్టమే కానీ వాగ్దేవి కృపతో శివయ్య ఆశీస్సులతో ప్రయత్నిస్తున్నాను.

ఈ శతకంలో మనుషులు కలియుగంలో ఇతరులను వంచిస్తూ  ఎలా దిగజారి ఆత్మా నాశనాన్ని కొనితెచ్చు కుంటున్నారో  చెబుతూ,  క్షుద్రానందాల  వేటాపి,  సాత్వికానందాలతో  సరిపుచ్చుకుని  యోగులందరికీ తొలియోగి అయిన  శివుని ప్రార్థించమని  శివునికి గల అనేక నామాలతో పద్యాలు 

తలపుల లో సజీవులు  తలంప తరాల తరాల కుమార్గ దర్శకుల్     

అలసటలేక  పిల్లల నపారనురాగ నురక్తు లతోడి పెంచియా     

పిలుపు వినంగ  కోరితపియించెడి బిడ్డల నీడ నెవీడి  స్వర్గవా    

సులయి  నపుణ్య  మూర్తుల  శుభస్మ  రణంబు గనెంచి జేసెదన్

 

మెళ్ళోవే లబడే టినాగ ములతో మేనంత శామీల  మై

జళ్ళోన ల్లన పా రుగంగ  నెలవై   జంజాడి  నేత్రంబు  లై        

కళ్ళందవ్యయవ త్సలమ్మ  ధికమౌ కారుణ్య భావంబు తో 

ఒళ్ళంతా పులకించుకంచు గదరా ఓఈశ  నీరూపు కాంచ  

.

నిక్షేపం బుగ నీ వుయోగు లమనో నేత్రంబు నీవే వి రూ 

పాక్షాప శ్చిమది  క్కురక్ష కరుణన్  పాలించు నా ఆత్మ నే 

ద్రాక్షారా మవిరా మపాహి  కనినా ద్యానంబు యోగీశ  నీ

 దీక్షన్ నా  కొసగ త్రి శూల  ధరనే  తీర్థంబు లేజుట్టి తిన్

భోళాశం కరఓ శివయ్య గరళం భోక్తవ్య మున్ జేసి కా  

 పాళీకా చితివీ ధరాత  లమునే పాపాల బాపేదొ రా

 నాళగ్రో  లకదం బ వాద్య ములని న్నారాధ   నేజేతు రా

భోళాశం కరఓ  గిరీస  వినరా   భోగాలు నేకోర రా

భక్తేహృ   దయమె   ల్ల నేత్ర    ములలో   భాసిల్లు కారుణ్య  మే  

ముక్తేగ   ల్గునుచూ   డ పుణ్య  వదనం బున్పొం గు  హాసంబు నా  

శక్తే చూ   పునుధ      ర్మకార్య    పరుడే    శంభోశి    వాశంక  రా

రక్తేచూ     పుచునీ    యదీవె     నలనే    రావయ్య   గంగాధ   రా

ఉండేకా లముకొ ద్దిపాటి నరుడా  ఊలాడు  బ్రాంతేలరా

 గుండారం బికచీ కిపోయె మనసా కూలేటి కాలంబు లో

 పుండాకో రుతలం పులేమ రచిసం పూర్ణంబు గాశంక రున్

 గుండెల్లో ప్రతిష్టిం చిపాడ నరుడా గుంజాట నేవీ డురా

.

ఢంఢంఢ మరుకా ద్వని ప్రి యశివా డప్పేసి పాడేను నే 

ఢంఢండ మ్మనునా ధమేవి నుచుయా డేనంబర మం 

గూఢంబౌ లయకా    రకాశి  వశివా  ఘోరా తి

రౌద్రాకా రముకా టివాస ముశివా  రైగప్పు  నీరూప మే 

ఉద్రేకం బగుకా ళరూప  నినుచూ డూరంత జాగారమే 

నిద్రాహా రమలే త్యజించి  జనులే   నేత్రంబు లన్ మూయరే 

రుద్రాయం చునమో   శివాయ నినుశి రోధార్య  మే జేయ రే

.

9. కాశీనా థమహే శముజ్జగములన్ కాపాడుముక్కంటి  వార 

ణాశీది వ్యపురాధిపా మహిమ వీణాపాణి  వర్ణింప వీగె   

శ్రీశైలా   ధిపదే   వదేవ  తరమా శ్రీకాళ హస్తీశ్వ  రా 

విశ్వామి  త్రువర్ణిం పనెవ్వ  రితరం  బింకీశ్వ  రా బ్రోవ రా    

.            

10 . ప్రాయంబ న్న నదెం తకాల ములిప్త పాటేగ దాసత్య మే

కాయంబం తయువన్నె తగ్గి ముసలై గాయంబుగావించ గా 

 సాయంచే యదువై ద్యమెల్ల వెలకే సాయంబు చిక్కదే

 సాయంసం ధ్యకు శం కరాము రిప పా సాకంగ కాయంబు బొగ్గే క ద

11. గర్వంబే లమను ష్యుడెవ్వ డిలలో గాడే అ మర్త్యుడు తా  

సర్వంబంచపురూపమంచు దేహమన్ సంప్రీతితో గొల్వనా 

పర్వం బెల్లనుయ వ్వనజ్వ లనమే  పాడెక్కు దాకుండ దే  

సర్వస్వం  బనిన మ్మి దాచి నదగ్ని  సంబ్రంబు గావించ దా

12. మాభాగ్యం బునద క్కెదక్ష కరుణా వాత్సల్య ధారామృ తం 

సంభావిం పవిరా గ కల్ప విభవా సంపూర్ణ మోక్షామృతం 

 మాభూతం బులదృం చిమాత లపులం వసించ నీ నామమే

 ఏ భాగ్యంబొ ద్దు శివా అనన్య సులభా ఈశా

 

చావేనా డునుజె ప్పిరాదుమనుజుల్ చావాల నెంతేడ్చినన్

 పూవే రా లదుగా శివాజ్ఞ వరకే పువ్వై న నవ్వేను పూ తావేలే

 కసుమా ల కెట్లు పరమా ర్ధం బొచ్చు పారేటి   జీవాత్మ  పరమా

ర్థమెట్లు  బడయున్ శివాయ ప్రార్ధింపకన్

. ఓకాలే చితమం టలోని  శవమా ఉన్నంత  కాలాన్ని లా 

 బాకాలే గుడిలో నకట్టి  బతుకే  భాజాల మోతల్లొ  ఏ  

వాకాట్లన్బ్రతుకీ డ్చి తీవిచితిలో వాగ్వాద ముల్ వీడు 

మా పోకార గ్ని కబూ డిదేమిగులులే ఫొమ్మింక నీ మూట తో 

.

15 ద్యావాక్షం బులనిం డినాప్ర ణవ నా  ధంబున్ త్రి ధామున్ త లం

చావామా ర్థవిభున్ అనుని త్యమనో సామీప్య  తన్ బొంద గన్

16  కైలాస మ్మునమే ఘుమండ లములో  కైవార  మంతాస రా  

గాలాడెన్ సతితో  ఉమాప తిసరా  గా లాడు చున్ జేసె   నా 

ఆరంభిం సారంభం తనెరిం   కృురంబై స్వయం ఆధారం బౌ

17 బూరాయం దునగా లినింపె నరుడా భూమంత మింగే టి యా

 కారాడా శనువీ డునీటి బుడగే కాయంబు భూమంత యూ 

కారాగా రముజీ వుడందు మసలున్ గంట మ్రో గంగ నే 

దూరాభా రములే కసాగ  వలెలే  తోడుండు నీపుణ్యమే 

18 తాకే నం దమునీ వయస్సు కనులన్ తల్లింక చేదాయె నా

 పాకేపి ల్లడిసా కినేర్పె నడకల్ ప్రాణంబ నేపెంచ గా

 సోకేము ఖ్యమనా లిహత్తు వడలే శుష్కంబు దేహంబు కా

 గాకాడే పిలిచే టికాల మున ఖర్మంబు వేటాడ దా!

.

19.భూలోకం బునునీ చబుద్దు లనుసం పూర్ణంబు గాకమ్మ గా 

 నాలోచిం పరుశం కరావి రుగడే నాస్వార్థ మేచిత్త మున్  

మాలిన్యం బునొన ర్చ మార్గ మొకటే భారంబు నీ  వేలోకా ల.........

20. అంగాగంబు

 బంగారంబు

 శృంగారంబు

 బృంగారం

శా. క్షుద్రానం  దములం  దగోరి పురుషుల్  క్షోభించి యార్జించు చూ  

బద్రంబు    క్షయమ     వ్వతాగి  జనులం   వంచించి జీవించు చుండ్రు   

రుద్రానీ  కృపకో   రినిన్ను  దినము   ప్రార్ధించ లోభంబు అంతంబ గున్    

నిద్రాణం   బుగను న్నబుద్ధి  బలమం  తవృద్దౌ   నీకృపన్ నిక్కంబు గన్  

జనులను పదవి వేషం చూపి హంగామా చేసి దోచుకుంటే కాలుడు ( యముడు)కుంభీ పాకంతో సంభావిస్తాడని ( సత్కరిస్తాడని) చెప్పే పద్యం.

శా. గంభీరం   బుగవే   షమేసి  జనులన్ గాండ్రించి  ఏమార్చినన్

రంభారా    విడిజే   సిపెంచ సిరులన్  యాశూలి  కాగ్రహ  మొచ్చు  

కుంభీపా    కములో కినెట్టి  నరులన్ కుంపట్లో దుర్మార్గు లన్   

సంభావిం చునుకా  లుడంచు తెలిపెన్ శాస్త్రంబు స్పష్ఠంబు  గాన్  

.

శివుడిమీద మనసు లగ్నం చేస్తే  చావు కూడా దరి చేరదు అని చెప్పే పద్యం.  

 

శా.  చావేలే  దుగదా  స్మరింప  శివునా చారంబు   గానిత్య మున్

    త్రోవేదా  అరుణా త్మజు డై  నను బో తోడుండ  నీనామ మే

    పోవేళ    స్మరణం  బుమోక్ష  మొసగున్  భూతాత్ము గానంబు నన్

   చావేజే    రదుఖా  యమింక  నరుడా చచ్చేది   కాయమ్ము  రా

.

  పాశ్చాత్య నాగరికతను  వెనకేసుకు రావడానికి   స్త్రీ లోలతే కారణంఅని తెలియజేసే పద్యం 

శా.  వ్యామోహం  బునకా   మకౌతు కపువా  మాచార  నుష్టాన  మంత  

ఆమోదం  బనిప  ల్కుచూ,శి   వశివా   ఆలోచ లేమార్చు చుండ్రు      

ప్రమోదం  బునుగో   రినిత్య  మదన ప్రభావ చిత్తంబు నన్  

స్త్రీ మోహం  బునఇ   చ్ఛయంత పెరగ  స్త్రీలోలు లీరీతి  గన్

   

శా. దీపాలే  వెలిగిం  చనే ర్చి సిరిరా  దీవించ మంచు మృ క్ష  

పాపాలే    క్షయమొం   దగోరి   ఇలలో   పాపత్ము  లాశంక  రున్ 

కాపాడం  చుతలొం   చివేడ   ఎటులా  కాపాలి  మొరాల కించు

శాపాల  న్నియుజు   ట్టుముట్టి   కరిచే  సర్పాలై  బంధించ గన్ 

శా. చీరేగ  ట్టినితం  బిదారి    నటబో     చిత్రంబు  చూపించ గన్

వీరోల్లా సమునొం   దివీధి   శునకా   వేశంబు జూపించు చుండ్రు

చోరాధ  ములని  త్యమిట్లు   విరలిన్ శూన్యాత్ము  లైక్రుంగు చుండ్రు

పారాణిం  పరెకుం  కుమద్ది     నొసటన్  పాపాత్మ   శోభిల్ల  గన్

శా. ధనాశా    అడిమో  హమంట  మనుజుల్   ధాసోహ   మైబ్రాంతి చే   

అన్యాయ  మ్మనిదె   ల్సిజేతు  రుకదా    అన్యాత్తు లైజచ్చు  చూ

విన్యాస  మ్ములుజే  యశూన్య మునటె  వ్రేళ్ళాడి  రోదించు  చుండ్రు       

అన్యాక్రాం  తముజే     యనాత్మ    లకటా  ఆక్రంద ముల్జేయ గన్      

                                     

 శా.  ప్రలాపిం  చెడిఊ  రమూక  లనిషా   ప్రచార సంఘాల నమ్మి 

ప్రలోభా   లకులొం    గిఆత్మ నొదిలా  బ్రాంతుల్లొ జీవించు చూ 

విలాపిం   చుఅనా ధజీవు    లమనో   వేదనా మూలమ్ము లన్ని  

కాలాత్మ కృపచే  సవిత్తు  మొఱచే    కాలేను  నిశ్శేష   మై 

 శా. సారాయం  గడివ  ద్దజేరి   దళముల్  జామంత  వెచ్చించు చుండ్రు 

బారాది      ద్రవిణం   బుజేర    పురుషుల్  వారాంగ   నల్గూడు చుండ్రు 

పారాపా    రపు సొ     మ్ములున్న  జనులే    పక్షాలు  పెట్టింక   నెగ్గి   

నేరాలె  న్నియొజే    సి భూగృ      హముల   న్వేసారు చుండ్రీ శ్వరా    

      

10. శా.చోరాధ  మునిఏ     రికోరి      తమలో     చోరోత్త    ముండీత డంచు    

చోరాగ్రే   సునికా   సనంబు   నొసగన్      చోరుండు  ధీరుఁడ   గున్

ధారాళం  బుగ ఓ   టువేయు    జనులం  తాచోరు లైయొప్ప గన్         

చూరాడ   శ్ర మయే   దిరా శి      వశివా         చోరుండు  రాజేగ   దా                       

                                                                        

11. శా.   కాషాయం బనఏ    వగించి      కడకే   గాల్చేవు    దేశాన్ని వి  

ద్వేషజ్వా  లలకా  హుతిచ్చి  ఒరిగే    దేహాన్ని  మోహించ చూ         

పాషాణ హ్రదయం బుతోబ్ర     తకగన్    పాడెక్క   కాలంబు  నీ    

ఘోషప్ర      మథనా  థుకెగ్గు   కలగన్   ఘోరా తి ఘోరంబ గు  

12. శా. శంభోశం   కరపా    హిమాంశు  భకరా   సర్వాంగ  కైలాస వాస 

గంభీరం  బుగజూ  సినీచ   తలపుల్    గాల్చుము  కేదార  నాథ

సాంబాసం  భవమా   పరార్థ   పథమున్  సాహిత్య సావాస మన్

సంభారిం   పగసా   ద్యమానొ  సగుమా  చంద్రధ  రానీకృ  పన్ 

                                        

13. శా. పింజారీ   నటనా   లిజూప   పురుషుల్     వింజామ  రల్దెచ్చి  ధాత్రి  

రంజిల్లె    ననిమొ   క్కపెక్కు   మగువల్     లాస్యాల  కామాత్రు  లన్  

భంజించా    నరజా   లమంద     చటనే      బంధింప భస్మాంగు నమ్మి   

పూజింపన్   దయతో    డిమోక్ష    మొసగున్     భోగార్తి  భంజించు చున్                                                                  

14. శా. యంత్రాలే   లుజగం   బులన్ని   కలికా   లంబున్  యంత్రాల నమ్మి  

మంత్రాలే   లనిఈ      శ్వరాయ    నుటకే  మాత్రంబు  నిచ్చేక  ల్గక                  

తంత్రాలన్ నెరన        మ్మినాశ    నమనం   దాతంత్ర  ముల్ వీగ                                                        

మంత్రాలే  మెరుగం     చుజేరి    జనులా     భస్మాంగు   పూజించ రే  

15. శా.  వానాకా  లపువి   ద్య నేర్చి  జనులా    పాలాక్షు    శోధింప మాని    

జ్ఞానాన్వే  షులమం  చుమూఢ  మతితో  సాంకేతి   కప్రజ్ఞ  బట్టి                       

సూన్యా కా  శమునం  దురిత్త    జగముల్    శోధించి  జీవాత్మ నొడ్డి   

విన్యాస   మ్ములుజే    యనిల్పి    గొనియా    విశ్వాత్మ    శోధింప రే

16. శా. వాతఃవే  గమునం  దిపారు మెకమే  వ్యాఘ్రంబు  చేజిక్కి జచ్చు   

కాంతామో  హమునం  దుబడ్డ పురుషుల్   కాలాంత  కుల్వీరు  లైన    

కాంతారం  బునకం   దకంబు  నబడ్డ    కాళింగ  మున్ బోలి ఆయు     

వంతాచి   క్కగశం      కరాత   మనుతా    వంచించు  కొంచుండ్రు   

 17. శా. సారాధా  రలుపో  సికోట్ల  ధనమే సంకోచ  మేలేక  జల్లి         

బేరాలా   టలగ   ద్దెనెక్కి     కొలిచే     వీరాభి   మానుల్ మొల్వ    

తారాజు  వ్వనుపో  లినింగి  కెగసి     ధాత్రంత  పాలింతు  నంచు      

కారాగా  రమునం  దుకూలి  అచటన్   కాలాత్ము   యోచింప రే  

18. శా . మందార మ్ము గమ   బ్బు పట్ట  నభమున్    పాణింద  మంబట్టు 

    బంధాల  న్నియుజు  ట్టుముట్ట మనసున్   మాయంత కమ్మేయ దే 

    బృందార మ్ము గజిం  కతాల్పు  దయజూ  పంగవై   రాగ్యంబు సోకు  

    బంధాల  న్నియువీ  డుకోర్కె లడుగున్     పంథాలు మారింకపోవు 

       

19. శా. వేళాకో    ళముజే  సిపెద్ద    నివయో    బేధమ్ము  జూడక   వాగి    

             జైళ్లంబ   డ్డవినీ  తిమంతు  నిలలో    జైజైని    నాదమ్ము జేయు 

             క్రుళ్ళిపో  యినపా  డుజాతి   మదిలో   క్రూరమృ  గావేశ  మున్     

            వేళాకో    ళపుబు     ద్ధిదిద్ద      గ మహా     పింగాక్ష   నిన్  వేడె దన్                                         

  20. శా . సంపత్తే     నిఖిల   మ్మనెంచి  పురుషుల్  సంసార మేసత్య  మంచు

             వెంపర్లా  డచుకూ     డబెట్టి      సిరులన్     వేలాది  రొక్కంబు  పా 

             రంపర్య   మ్ముగని  వ్వకాంక్ష   పెరుగున్      రాదింక వైరాగ్య ము 

             వెంపర్లా   డచుసం   పాదించు చుసుతుల్  వేసారు  చుండ్రీశ్వ రా  

21. శా. రూపాయా  టలవి   శ్వసించి  జనులే   లోపంబు  లంజూడ  రెట్టి           

            వ్యాపారమై  ననుజే  యుచుందు రటులే   భద్రేసు   నమ్మింక యా                           

           రూపంబున్  మనమున్  తలంచు టకుయే   లోపంబు అడ్డొచ్చు నో                   

            కాపాలీ      నినుచి    త్తమందు   నిలపనీ   కటాక్ష  మేకావ  లెనయ్య     

22. శా.సామాన్య  ప్రతిభా  విశేష ములనే  చాలించి  వాదంబు లా, ప 

సామాన్య  ప్రమథ   గణశ    క్తులనే    శాసించు   ఫాలాక్షు దక్ష      

జామాతన్   పరమే   శుపాద  ములనా   శ్రయింతు   జ్ఞానార్థి యై  

కామాక్షీ   పతి కా  టిభూడి  దనిచ్చి  కారుణ్య  మున్ జూప వయ్య

23. పొంగేను  త్రిపురా  రిశీర్ష  మునయా పొంగేటి  గంగను జూడ 

వంగేను     జగమం  తచూడ మనసే వాలేను పాదాల చెంత                                                      

ఊగాడే      జటలొం   కచూడ   మదిలో ఉన్మత్త  రూపముం నిల్ప     

భోగాలే    లయవీ   తరాగ  సిరులన్   పూర్ణవై   రాగ్యము నిమ్మ

 

24. లెక్కింపొ  క్కడువీ  తరాగ       మునుకో     రిశ్రీక  రున్వేడు  కో            

ట్లొక్కండే   తపమా  చరించు  నిలలో   డోలాయ మానంబు వీడం 

దొక్కండే   అనుభూ  తిచెందు      తాలును   తూర్పాఱ   బట్టి 

చొక్కించా త్మలలా  టలోచ  నునియా  జోటింగు  

25. సౌఖ్యాలే  పరమా        ర్థమంచు   కలలన్  సాకార ముంజేయ ఘోర     

సంఖ్యాక  మగుపా      పకార్య    ములజే   సామ్లేచ్ఛ  సౌజన్య  మంది    

విఖ్యాత    మ్మగుయో    గసిద్ధి    యుతపో    మోక్షంబు   లన్వీడి  నీచ 

లక్ష్యాలం   బడిపో        యికాన    రికకా       లాత్మప్ర     భావంబు నే   

26. కాలక్షే    పముకో    రిలాల  పరమే    గావించి భోగవి  లాసమ్ము లం 

      దేలక్షే    పముజే   యచిత్త    మునుమ   త్తేగమ్మ  ధనార్జ   నం                          

       బేలక్ష్య మ్మనిన   మ్మి              నెటుగం  భీరంబు     

27. తెల్సే  దేహమశాశ్వతమ్ము ని   నరుల్  తేజమ్ము   మక్కిల్లు దాఁక        

తెల్సేకో   ర్కెలకొ     క్కిరాల    కెరగా       దేహమ్ము   నర్పించు చుండ్రు  

జల్సా  లేమియు   వీడలేక       తమతే    జమ్మా రు  అంత్యక్ష ణాన    

కల్సేరా    నివివే      కమత్త     మిల్లగన్     కాట్రేనొ    డిన్వాలు చుండ్రు

 ఈ శరీరం  నేను కాదు అని తెలిసిన మనిషి నిస్సహాయుడై కోర్కెల కొక్కిరాయిలకు తన దేహాన్ని అప్పగించి జీవిత అస్తమించిన పిదప వల్లకాడుచేరి కాట్రేని ఒడిలో  దీర్ఘ నిద్రలో కి జారుకుంటారు. శరీరముతో అంటకాగకూడదు శరీరం మనం కాదు  శరీరంలో లో ఉన్న చైతన్యం మాత్రమే మనం.

28. వేరేదే    మియుకా   దుదేహ   మనగా   వెంటాడి   పీడించు చీడ   

పారేఏ   రువలే      యుగాల   పడిజీ   వాత్మప్ర     వాహంబు సాగు     

వేరేరూ  పముయ   బ్బవాస    నలతో    వేటాడు   దేహంబు  దాట

దారేదీ   మరియా    త్మయోగ  ధనభూ   తాత్మకృ  పాక్షంబు  లేక

29. వందేరు ద్రమహా   శివంప     శుపతిం     మాహాత్మ  యంశంక రం

వందేరు ద్రఉమా  పతింభ    యహరం   వాతాత్మ    జారూప భక్త 

మందారా గ్రనమో  గిరీశ         నభవా       భస్మాంగ   ప్రాజంగ మోహ 

బంధాలే   విడ కో    రువార      కుసదా     ఫాలాక్ష   మోక్షమ్ము నిమ్ము. 

కాపాలీ శ్వరచూ డవయ్య  పరలో  కప్రాప్త మేకోరి  ప్రా 

ర్థింపస్వ  ర్గముద   క్క దెవ్వ  డికిన ర్ధింపన్ కు తంత్రము   వీ  

డాపాలా క్షుడుమె చ్చు ధర్మ మును వీ డాపదల్

30. ఆరంభిం 

సారంభం

 కృురంబై 

 ఆధారం 

 అనేక శరీరాలగుండా మన ఆత్మ యుగయుగాలుగా ప్రవహించే నది.  కానీ శరీరమే మనం అనే బ్రాంతి లో నే మనం జీవిస్తాము. ఒక పీడలా  మనని పట్టుకు పీడిస్తున్నది మన శరీరం మాత్రమే. శరీరం ఒక చీడ.  యోగధనుడు ప్రథమ యోగి అయిన ఈశ్వరుని కృపలేనిదే ఈ శరీరాన్ని దాటలేము.    

ఆత్మేనీ వనిన  మ్మినాక  మరికా 

ఈ శరీరం నేను కాదు అని మనసుని నమ్మించడం చాలా కష్టం దానికి దైవప్రార్ధన తోపాటు వైరాగ్యం కూడాకావాలి . 

కష్టాలనుంచి తప్పించుకుని సుఖాలకోసం ప్రాకులాడితే వచ్చే ప్రయోజనం ఏంటి . సుఖాల తర్వాత మల్లె కష్టాలు వస్తాయి. 

4. కష్టాలని స్ఫూర్తి గాతీసుకుని వైరాగ్యాన్ని వెతుక్కోవాలి వేమన, ధూర్జటి  లాంటి ఎంతోమంది కవులు వైరాగ్యాన్ని పొందారు  

5. ఎక్కువకాలం బ్రతకడం కోసం  నానాబాధలు పడి  ఆరోగ్యం సంపాదించినా  ప్రమాదంజరిగి మనిషి ఆయువు తీరిపోతుంది 

ఆరోగ్యం కోసం కాక వైరాగ్యం కోసం తపించాలి 

 6. తెగింపు  ధైర్యాన్నిస్తుంది. చావంటే భయంలేదని డంబాలు చెప్పడం మనసుని బండబార్చడం  వైరాగ్యం చావుని సులభం చేస్తుంది. చావుకోసం  ఎదురుచూసేలాచేస్తుంది. ఎక్కువ కాలామ్ బ్రతికి ఉండడం కూడా ఏమీ ప్రయోజనం లేదు 

  

7. మండూకం నేలమీద నీటిలోను ఉన్నట్టుగా మనిషి భౌతిక ఆధ్యాత్మిక ప్రపంచాల్లో ఉండాలి. భౌతిక ప్రపంచంలో మనిషి తక్కువ ఉంటే ఆధ్యాత్మిక ప్రపంచంలో అంట ఎక్కువ ఉంటాడు. 

 8. బరువు హెచ్చు ఉన్న పెద్ద నౌక  , కనిపించకుండా సముద్రం లో   పైభాగం ఎంత ఉంటుందో నీటికింద కూడా అంటే ఉంటుంది. జ్ఞానం బాగా ఉన్న పండితుడు  కూడా అలాగే ఆధ్యాత్మిక సముద్రంలో మునిగి ఉంటాడు. 

9. మనిషి అందం కోసం ఆరాటపడుతున్నప్పుడు ఇతరులను మెప్పించడానికి తాపత్రయ పడుతున్నాడని గ్రహించాలి . అంతరాత్మను పమెప్పించే పనులు చేయడం లేదని కూడా గ్రహించాలి.  అందుకు కారణం వైరాగ్యం లేకపోడమే 

10. వైరాగ్యం ఎందుకుండాలి వైరాగ్యంతో భయం నశించి స్వేచ్ఛ వస్తుంది. నిజమైన ఆనందం లభిస్తుంది 

11. నిజమైన  లోతైన వైరాగ్యం ఆత్మానుభూతిని క్షణకాలమైనా కలుగజేస్తుంది. 

ఆత్మానుభవం కలిగినవాడు నీచమనుషుల మెప్పుకోసం తపించడు 

12. ఈ లోకంలో పేరు సంపాదించుకోడం కూడా  ఇక్కడ వరకే పనిచేస్తుంది, కీర్తి  జ్ఞానం రాదు , జ్ఞానం వాళ్ళ కీర్తి వస్తుంది. జ్ఞానంలేని కీర్తి దండగ. 

13. అనేక రకాల విషయాలు వాటి జ్ఞానాలు,  భౌతిక ప్రపంచంలో వాటి విలువ  వేరువేరుగా ఉంటాయి. ఏ జ్ఞానం సంపాదించినా  సేవచేసి డబ్బు సంపా దించడంకోసమే. ఆత్మజ్ఞానంతో డబ్బు సంపాదించరు.  అందుకే ఆత్మ జ్ఞానంకంటే  గొప్పది ఏదీ లేదు.  

 14. భౌతిక మానసిక అనుభవాలద్వారా సుఖం జ్ఞానం సంపాదించవచ్చు. 

తినడం తాగడం , ప్రయాణించడం అన్నీ సుఖాన్నిస్తాయి. చదవడం , వినడం , ఆలోచించడం అన్నీ జ్ఞానంతో పాటు హాయినిస్తాయి 

15. సుఖం కంటే  ఆనందాన్ని మనసు ఆలింగనం చేసుకుంటే మనిషికి సూక్ష్మం లో మొఖం ప్రాప్తిస్తుంది. ఎందుకంటే మనిషి సుఖంకోసం పడరాని పాట్లు పడుతుంటాడు. 

   

16.  సుఖం రెండూ  కోరుకుని  కష్టాలు కొనితెచ్చుకోడం  ఎవరికీ  ఇష్టం ఉండదు ఆనందం  సుఖం కంటే గొప్పది అని  వదిలేయాలని ఉన్నా సుఖాలని త్యజించే  దైర్యం లేక  కష్టాలు పడుతుంటారు

17. ఎక్కడికీ కదలకుండా కూర్చోడం శరీరానికి ఎంత కష్టమో మనసుకు కూడా ఓయీ విషయం మీద ఉండడం  అంతే  కష్టం. 

18. అభౌతిక మైన ఆత్మని భౌతిక మైన  శరీరంతో  అనుభూతి చెందడం కష్టమే ఆత్మని అనుభూతిచెందడం చీకటిలో చూడడానికి ప్రయత్నించడం కంటే కష్టం.  

19.   ఆత్మని అనుభూతి పొందినవారు తమ ఉనికిని బాహ్య స్పృహను మరిచిపోతారు. మరి ఆత్మని అనుభూతి చెందినది ఎవరు?

 

20.  అహం అనేది , సూర్యునిలా భౌతిక ప్రపంచం లో  అస్తమించినప్పుడు   ఆత్మజ్ఞానం ఉదయించి భూమి కి ఉన్న మరో తలంలో ప్రకాశిస్తుంది   

            

నాసతో విద్యతే భావో నాభావో విద్యతే సతః!

ఉభయోరపి దృష్టోఽన్తఃత్వనయో స్తత్త్వదర్శిభిః!!

తాః అసత్యమైనది లేనేలేదు. సత్యం అనేది ఉండకపోదు. తత్వవేత్తలు ఈ రెండింటి తత్వమును శ్రద్థగా అధ్యయనము చేసి విషయమును ధృవీకరించిరి.    

సర్పాల   ల్లినఘో   రునిప్ర   మథుని స్కందంబు లంజూడ గా 

ఘోరాకృ  తైమహా    భయాన కములై   క్రూరంబు   గా                                          

  

కర్పూరా రతిని  చ్చికష్ట  ములుదీ     

                                                                      

                 

మార్గ దర్శకునకు - మసజసతతగ

 

    UUU         IIU           IUI       IIU       UUI          UUI       U

గోదారీ   తనయున్    విలక్ష   ణపథ   కూలంక   షాశిక్ష కున్  

బోధనా  విషయ  ప్రతాపు  కువిరా    ట్భూరివ్య       వస్థాప  కున్

సుధార్ద్ర  హృదయున్  సుదీప్త  వదనున్  సూక్ష్మవి చారాత్మ  కున్  

మందారం  బుగని    చ్చితిఠీ    విగనే    భాషాప్ర  బంధబునన్   

 

శా. పూదోట్ల    న్దిరుగా  డినాత  లపులం  బ్రోచేవు  యేభాగ్య మో                

పూదేనం  తయున ద్దినాప  దములన్ బుట్టేవు తాళంబు గా

స్వాధీనం  బుగని  మ్ముచంద  మికనే   ౙాల్వార పారాణిగా నీ

పాదాల ద్దెదని  ల్వవమ్మ  నిలునా భావాల వేదంబుగా                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                    

 పూదోట్ల    న్దిరుగా డినాత లపులం  బ్రోచేవు  యేభాగ్య మో

 పూతోటలలో తిరుగుతు నా ఆలోచనలు వృద్దిచేసేవు ఏ అదృష్టమో గానీ 

పూదేనంతయు నద్ది నా పదములన్ బుట్టేవు తాళంబు గా

(నా పదాలకు తేనె పూసి వాటిలో తాళము మై ధ్వనిచేవు)

స్వాధీనంబుగ నిమ్ము చందమిక నే ౙాల్వార పారాణిగా నీ

(ఛందస్సు పై నాకు నియంత్రణ నివ్వు పారాణి కారుతున్నట్టు)

పాదాల ద్దెద నిల్వవమ్మ నిలు నా భావాల వేదంబుగా

(నీ పాదాలకు ఆద్దుతాను నా భావాలలో వేదమై నిల్వ వమ్మ)

శా. శ్యామానా  తరమా  సుధాహృ  దయనీ  సన్మార్గ  మున్మెచ్చ  గన్      

సామాన్య కృతుల  ల్లిదెచ్చి   తినివే    సన్నాయి  మేళాలు    గన్  

సౌమ్యతన్ గొనుమా వరేణ్య   కనగా    సౌభాగ్య    మింతేక   దా 

పూమాలన్ గళమున్  ధరించు  దయతో  భామాస  మేతుండ  వై 

ప్రణయరాగమంజరి

ఆకాశం అందాన్ని చూసి ఆనందించనివాడు ఉండదు,  ప్రకృతిని చూసి పరవసించని వాడు ఉండదు. శృంగారాన్ని ఆస్వాదించని జీవి ఉండదు. అందుకే నవ రసాలలో శృంగార రసానికి అంత ప్రాధాన్యత నిచ్చి రసరాజం అన్నారు సకల చరాచర ప్రాణులలో ఈ శృంగార వాంఛ ఉన్నప్పటికీ అది వ్యక్తపరిచేది, అందుకు పరిశ్రమించేది మగ జీవులు మాత్రమే. అన్ని జాతుల జీవులలో మగ  ఆడని ప్రసన్నం చేసుకోడానికి ప్రయత్నిస్తాయి.  పాముల వంటి కొన్ని   జీవులైతే స్త్రీ కోసం పోరాడడానికి సిద్ద పడితే, మనుషులు ప్రాణాలు ఇవ్వడానికి తీసుకోడానికి  కూడా సిద్ధపడతారు. 

శృంగారంలో ఎంత ప్రమోదం  ఉందొ అంత ప్రమాదం కూడా ఉంది.  ప్రతి చర్యకు అంతే ప్రతిచర్య ఉంటుందని శాస్త్రజ్ఞుడు చెప్పినది  నిజమే!   సాంకేతిక  పరిజ్ఞానంతో ఎన్ని సుఖాలు  పొందుతామో అన్ని కష్టాలు కొని తెచ్చుకుంటాము  జీవించడంలో  ఎంత కష్టం ఉందొ అంటే ఆనందం ఉంది. శృంగారం కోసం ఎంత కష్టపడతారో అందులో అంటే సుఖం పొందుతారు. అనేక మగ ప్రాణులు శృంగారం కోసం పడే పాట్లు , స్త్రీని ఆకర్షించి మైధునానికి ఒప్పించే  ప్రయత్నాలు  మానవ జాతిలో  పురుషులు  స్త్రీని ప్రసన్నం చేసుకోడానికి చేసే ప్రయత్నాలు ఒకేలా  ఉంటాయి. 

మానవ జీవితాన్ని శృంగారం కంటే ఎక్కువగా ప్రభావితం చేసేది లేదు. ఆధ్యాత్మికం ఉంది అనుకున్నా అథములకు అది అక్కరలేదు. ఆధ్యాత్మికాన్ని ఏవగించుకునే అథములు కూడా శృంగారానికి అర్రులుచాస్తారు. అదే  శృంగారం గొప్పతనం.  శృంగార పరిశీలన మానవజీవితాన్ని లోతుగా పరిశీలించడానికి ఉపయోగపడుతుంది.   

అనేక ప్రాణుల్లో  స్త్రీ ని ప్రసన్నం చేసుకోవడం, క్రీడ, కలయిక  శృంగార భరితంగా ఒక శోభన సన్నివేశంలో   ఎంతో  సహజంగా ఇమిడ్చి   సంస్కృతాంధ్రా లలో భాషా భావ సౌందర్యాలను పతాక స్థాయికి  తీసుకువెళ్లి పరిమళ భరితంగా  మనసు పులకరించేలా  శృంగారాకా శంలో  విహరించేలా  ఉంటుందని  ప్రణయ రాగ మంజరి అనే పేరు చదివితేనే అర్థమౌతుంది.   

ప్రాచీన లోగిలి ఇంట్లో ఉద్యానవనాన్ని ఆనుకొని ఉన్న  ఉన్న శోభన గృహంలో వరుడు వధువు కోసం ప్రణయాత్రతో ఎదురు చూస్తూ ఉంటాడు. పెద్దలు సంతోషంతో  విశ్రాంతి పొందు తుంటారు.

  వధువును ఆలస్యంగా పంపడం వల్ల శయన గృహంలో ఆస్తిమితుడై ఉన్నవరుని మనోభావాలు  

                        

1. ఏకాంతే శయన గృహే  ఉపవిష్టః వరః  

సుప్తస్వప్నేషు  చింత తరoగేషు తైరతి సః 

శోభన గృహంలో ఏకాంతంలో కూర్చున్న  వరుడు వధువుని గూర్చిన 

మధుర స్వప్నాలలో , ఆలోచనా తరంగాలతో  తేలియాడుతున్నాడు.

 

 2. కన్యయా సహ కృత ఉద్యానపర్యటనం స్మరతి వరః 

   కన్యా  విభూషిత  సౌందర్యం చిత్త  నేత్రే దృష్ట్వా వరః

వరునికి వధువుతో కలిసి చేసిన ఉద్యాన విహారం గుర్తుకువచ్చింది ,

 అతడి మనో నేత్రానికి వధువు అందం కనిపించి  .

3. యదా స్మరతి  వరః  మధురకంపం ప్రాప్తవాన్ 

    కన్యాయా విలంబేన సః క్లేశః ప్రాప్తవాన్

వధువును తలపుతో  శరీరం మధురంగా కంపించింది

కన్య ( వధువు ) ఆలస్యం అతడిని బాధకి గురిచేసింది.

4. సర్వే నరాః స్త్రీణాం  కుర్వంతి  సంఘర్షం.  సహంతి పీడాః

   కామ సుఖాసక్త్యా  నరాః యత్ ఏషః  భగవత్ సృష్టిధర్మః  

పురుషులు స్త్రీల కోసం ఏంతో  శ్రమిస్తారు   కోరిక వత్తిడితో  సుఖంపట్ల                                                  మక్కువతో  బాధలను సహిస్తారు. ఇది  ప్రకృతి ధర్మం  దైవిక నియమం.

All men make efforts for women, endure struggles, and men tolerate pains.

 driven by desire and attachment to pleasure,   this the divine law of nature.

5. నరాణి బాణైః ఆహతవాన్ అనంగ 

నరాణాం లక్ష్యం సహజమేవ గృహ్ణాతి

పురుషులను మన్మథుడు బాణాలతో  కొడతాడు

మన్మథుడికి  పురుషులు సహజ లక్ష్యం 

6. తదా వరస్య పాదయుగ్మే గజరవః శ్రుతః

 తస్మిన్ హృదయేషు ఉదితః ఉత్సంగః 

7.  మంజీర నాదం శ్రుత్వా  త్వరిత స్పందితం హృదయం

 ఉత్సాహేన  పూర్ణచంద్రవత్ పరిణతః   తస్య వదనం

8.  సః న తస్య కన్యాయః మంజీరం,  సః అన్య శబ్దః 

తస్య ఉత్సాహః క్షీరస్రోతాత్ ఇవ సంకుచితః

9. కందర్ప కామబాణైః ఆహతః పురుషాః

పురుషాః కామస్య శికారాః చ దాసాః చ

శయనేʻవస్థితః   వరః  విస్మితః  స్త్రీణాం హాస్యం శ్రుత్వా  వరః

స్త్రీణాం హాస్యేన వరం పీడయితుం తాః  క్రీడాయాం విశేషజ్ఞః 

క్రీడాయాం విశేషజ్ఞః  జ్ఞాతవాన్ విలంబం కుర్వంతి। 

వరం ఖిలయితుం  ఏషు తాః లీలాం ఆనందం

10. స్త్రీ దుర్బల ఇతి వదంతి, పరంతు నరః ఏవ దుర్బలః  

 స్త్రీణాం నర ఏవ ఆధారః। నరః స్త్రీణాం  క్రీడనాయకః

9. తస్మాత్ విక్రమ  పురుషాః లోకనాయకాః 

స్త్రీణాం  హస్తే కీಲುబింబాః క్రీడనాయకః

10. నిరాశయా తథా  గవాక్ష సమీపం గచ్ఛతి వరః

దృష్టః నాస్తి, కన్యాయః కతిపయ చిహ్నం నాస్తి

11. ప్రణయిడు, దెరిచి గవాక్షమున్, కాంచె నబ్రపథమునన్

హసిత రజతోజ్వల మేఘోపరి చంద్రబింబమున్

ప్రణయ ప్రయోక్త హిమకర గగన సాగర మధనమున్

పొందె శృంగార యుక్త  హరిచందన చర్చన ప్రణయతాపమున్ 

ప్రణయిడు( వరుడు) దెరిచి గవాక్షమున్, కాంచెను = చూచెను  అబ్రపథమునన్ = ఆకాశములో ; హసిత = నవ్వుతున్న;  రజతోజ్వల = వెండిలా ధగధగలాడు; మేఘోపరి = మేఘాలపైనున్న; చంద్రబింబమున్ = పూర్ణ చంద్రుణ్ణి ;  ప్రణయ, ప్రయోక్త  = ప్రణయ మును ప్రయోగించువాడు ;  హిమకర = చంద్రుని ; గగన సాగర = ఆకాశ సముద్ర;  మధనమున్ = చిలకడాన్ని; పొందె = అలా చూసిన వరుడు పొందెను; శృంగార యుక్త  = మోహము పుట్టించు;  హరిచందన చర్చన = వెన్నెల తాపడము,  మరియు  ప్రణయతాపమున్  = వలపు బాధను.   

The bride groom  opened window and saw in the sky 

The smiling moon above the clouds dazzling with sliver light

The romance spiller moon  was churning the sea of sky

That inspires and gives all life on earth a full romantic charge

12. గగనమునేలె  శశాంక ప్రసరిత మనోఙ్ఞ మయూఖముల్

నిశ నేలె నిశంక ప్రభవ నిశ్శబ్ద విమల సౌందర్యముల్

ప్రభవించె వధూవరుల  మనముల ప్రణయరాగముల్  

నర్తించె నరముల ప్రణయ మయూర సంభోగ  భావముల్ 

గగనమునేలె = ఆకాశమునేలె; శశాంక ప్రసరిత = చంద్రుడు పుట్టించిన  మనోఙ్ఞ = అందమైన  మయూఖముల్ = చంద్ర కిరణాలు;  నిశ నేలె = రాత్రినేలె ;  నిశంక =  నిశ్శబ్ద రాజు ( వ్యక్తీకరణ)    ప్రభవ = జనిత ; నిశ్శబ్ద  విమల సౌందర్యముల్ = నిర్మల నిశ్శబ్దత  యొక్క అందము;    ప్రభవించె = పుట్టించె  వధూవరుల  మనముల ప్రణయరాగముల్ = ప్రేమ;  నర్తించె నరముల= వారి నరములో నాట్యమాడెను ;  ప్రణయ మయూర = వలపు నెమళ్ళు ;  సంభోగ భావముల్. 

At night the moonlight reigns the heavens 

The beauty of silence reigns the earth 

They soothe  the couple and stimulates

Desire, that  dances like peacock in their nerves

11.  భుజగ విహగాని క్రిమి కీటకాని సర్వే పురుషాః

స్త్రియాం  తోషయంతి  దర్శ యంతి 

 ఋతవ్యాజ, నిర్మాణ , నృత్యాదికౌశలాని 

పురుషాః   స్త్రీ యాం  క్రీడై ఆహ్వయంతి

1.  సంధ్యా సమయే  నృత్యంతే  దినకరకిరణాః   

     పీలి నారంగి వర్ణ అమ్బరే తరంతి  కృష్ణ శ్వేత మేఘాః

   పతంగమాలః  కర్ణికాభరిత కేసర వర్ణాభ్యాం

పర్ణాభ్యాం శోభతే। పతంగః  పుష్ప సుగంధవాయు విహారే 

అభిలషితరమణ్యః సాయంకాలరమణీయతాం వర్ధయంతి 

2. నీలనభసి సౌమ్యమారుతః సుకుమారతరుకుసుమగంధవహః 
విపులశోభితవనమధ్యే పుష్పపతంగో మధురగానైః ప్రియామాహ్వయతి 
సలలితచారుచలితైః పరిభ్రమతి స్నిగ్ధపక్షకంపనకెలిభిర్నిరతః 
సాయంకాలసమయే మదోల్లాసైః సమాగమమభిలషన్నివ విహరతి

 నీలనభసి – నీలాకాశములో  సౌమ్యమారుతః – సౌమ్యమైన సుకుమార గాలి

సుకుమారతరుకుసుమగంధవహః – సుకుమార వృక్షపుష్పసుగంధాన్ని వహించుచున్నది 

విపులశోభితవనమధ్యే – విశాలంగా అలంకృతమైన ఉద్యానమధ్యములో 
పుష్పపతంగః –సీతాకోకచిలుక ; మృదుమధురగానైః – మృదు మధురమైన స్వరములతో 
ప్రియామ్ ఆహ్వయతి – తన ప్రియమైన స్త్రీ పతంగిని పిలుచుచున్నాడు

స లలితచారుచలితైః – అతడు లలితమైన మధురమైన చలనం చేత

పరిభ్రమతి – చక్కగా పరిభ్రమించుచున్నాడు; స్నిగ్ధపక్షకంపనకెలిభిః – స్నిగ్ధమైన రెక్కల కంపనక్రీడలతో; నిరతః – నిమగ్నుడై   సాయంకాలసమయే – సాయంకాల సమయంలో

మదోల్లాసైః – మదభరిత ఉల్లాసములతో ; సమాగమమభిలషన్ ఇవ –  కోరికపడినట్లు ; విహరతి – సంచరిస్తున్నాడు 

సాయంకాలంలో సుగంధవాయువులు వీస్తుండగా ఉద్యానవనంలో పురుష సీతాకోకచిలుక తన ప్రియురాలిని మధురమైన స్వరాలతో ఆహ్వానిస్తాడు; రెక్కల త్రాసలతో సుందరంగా నాట్యమాడుతాడు; కలయిక కోసం ఉల్లాసంగా సంచరిస్తాడు.

3. జలమధ్యే పురుషమీనః   వృత్తాకారగర్భగృహమ్  నిర్మితవాన్ ।

స వారతిపర్యంతమహఃప్రయాసేన సుదీర్ఘకృత్య సమాప్తవాన్ ।

స్త్రియమాకర్షితుమిచ్ఛన్ మీనః సంచలహృదయః కంపమానః తిష్ఠతి

స్త్రీమీనాఽపి సమాగత్య తద్గృహరచనాం మవలోకయతి। 

4. సర్వేషాం భూతానాం బలవతీ కామాభిలాషా జాతా ।
పురుషా శ్రమమత్యధికమ్ కృత్వా కళామనుప్రదర్శయంతి ॥
అనంతరమ్ స్త్రియై సర్వమర్పయంతి పాదపద్మయోః ।
నరాః ధనార్జనకృచ్ఛ్రైః సంవత్సరాన్ యావత్తప్యంతే

 

·  సర్వేషాం భూతానాం బలవతీ కామాభిలాషా జాతా
– సమస్త జీవులలో బలమైన కామాభిలాష 

·  పురుషాః శ్రమమ్ అత్యధికమ్ కృత్వా కళాం అనుప్రదర్శయంతి
– పురుషులు అధిక శ్రమతో తమ కళను ప్రదర్శిస్తారు 

·  అనంతరమ్ స్త్రియై సర్వమ్ అర్పయంతి పాదపద్మయోః
– చివరికి స్త్రీ పాదపద్మముల యందు సమస్తమును సమర్పిస్తారు 

·  నరాః ధనార్జనకృచ్ఛ్రైః సంవత్సరాన్ యావత్ తప్యంతే
– మానవులు వివాహమునకు ముందు సంవత్సరాలపాటు ధనార్జన కష్టాలను అనుభవిస్తారు 

 

 

5. సర్పాః స్ఫురితశరీరాః స్ఫటికనిభదేహినః।
భయానకదృగీశ్వారా విభిన్నజిహ్వాకేళినః॥
రహస్యమధుర దీర్ఘక్రీడా కౌశలం విద్యతే
సమాగమసమారంభే చిరకాలవిహారిణః॥

సర్పాః – పాములు / సర్పములు; స్ఫురిత-శరీరాః – మెరుస్తూ మెరుపులా కదులుచు ; స్ఫటిక-నిభ-దేహినః – స్ఫటికమువలె కాంతిమంతమైన దేహమును గలవారు; భయానక-దృక్- – భయంకరమైన నేత్రములను ; విభిన్న-జిహ్వా-కేళినః – విభిన్నమైన (చీలిన) నాలుకలతో ఆటలాడువారు; రహస్య-మధుర-– రహస్యముగా, మధురమైన ; సుదీర్ఘ-పూర్వ-క్రీడినః – దీర్ఘకాలికమైన పూర్వరంగ క్రీడలో నిమగ్నులవారు; సమాగమ-సమారంభే – సంయోగారంభమునందు;  చిరకాల-విహారిణః – చాలా కాలము విహరించువారు.

6. నాగేంద్రావిదధతురుద్ధత సంఘర్షణం
ద్వావేవ స్త్రీకామవశగౌ భుజగాధిపౌ।
ఆకర్షణ్యా భయకరామధురాంగనా-
లాభార్థం యో విజేత స తామవాప్స్యతి॥

 నాగేంద్రౌ – రెండు నాగరాజులు.  విదధతు: ఉద్ధత-కాయ-సంఘర్షణం – గర్వముతో తమ బలమైన శరీరములను ఢీకొనుచు యుద్ధమును చేస్తున్నారు.  ద్వావేవ – ఇద్దరు మాత్రమే;       స్త్రీ-కామ-వశగౌ – ఆడ పాముపై మోహముతో బంధింపబడినవారు భుజగ-ఆధిపౌ – పాము రాజులు. ఆకర్షణ్యా – ఆకర్షణీయమైన;  భయకరా మధుర-ఆంగనా – భయంకరముగా ఉన్నప్పటికీ మధురమైన ఆడ పాము; లాభార్థం – పొందుటకై;  యః విజేత – ఎవడు గెలుస్తాడో; సః తాం అవాప్స్యతి – అతడు ఆమెను పొందును. 

7. ద్వౌ నాగరాజావుదితౌ ప్రహర్షాత్
సుందర్యా తత్ప్రేమవశాన్నిరుద్ధౌ।
సౌందర్యవేణీభయకోమలాయాః
కామార్ధముద్ధాటితయోర्यుదస్తే॥

విజేత సర్పః – గెలిచిన మగ సర్పము  నిఖిల-ఆంధకారే వనాంతరేణ – అరణ్యపు చీకటిలో 

ఆపసృతం – (వేరొక) పాము ఓడిపోయి వెళ్లిపోయింది; ప్రత్యహ్నాత్ – అతను తప్పుకొన్నాడు

 సౌందర్య-వల్ల్యా – సౌందర్యవతియైన ఆడ నాగిని; సహసా సమేత్య – హఠాత్తుగా దగ్గరకు చేరి

కాయః కయోః – వారి ఇద్దరి శరీరములు; సుదీర్ఘకాలం సమేత్య – పరస్పరం కలిసాయి

రెండు మగ నాగరాజులు ఒక సుందరమైన ఆడ నాగిని చూసి మోహపడ్డారు. ఆమె భయంకర మైనది గాను, అయినప్పటికీ కోమలమైనదిగాను ఉంది. ఆమె సౌందర్యపు మోహంలో బంధింప బడి, తమ కామాభిలాషను సాధించుటకై వారు ఉగ్రయుద్ధంలో నిమగ్నమయ్యారు. ఎవరు గెలుస్తారో, వారు మాత్రమే ఆమెను పొందుదురు.

8.  విజేత సర్పో నిఖిలాంధకారే
వనాంతరేణాపసృతం ప్రత్యహ్నాత్।
సౌందర్యవల్ల్యా సహసా సమేత్య
కాయో కయోః సుదీర్ఘకాలం

విజేత నాగరాజు ఆ లోకమును మోహపరచే సుందర ఆడ నాగిని దగ్గరకు చేరాడు. ఆమె మృదువైన శరీరమును బిగిగా ఆలింగనం చేసుకున్నాడు. ఇద్దరూ పరస్పరముగా శరీరములను చుట్టుకొని, ఎంతో దీర్ఘమైన గంటలపాటు విడువక బంధమై ఉన్నారు.

9. విజేత భోగీ భువనేశ్వరీం తాం
స్నిగ్ధాంగనాంసం సముపేతవాన్ సః।
ఆలింగ్య గాఢం పరస్పరం తౌ
సంధారయేతాం సుధిరఘంటికాభిః

యుద్ధంలో గెలిచిన మగ పాము దగ్గరికి వచ్చింది. ఓడినది వనమధ్యపు చీకటిలోకి జారిపోయింది. ఆడ నాగిని దగ్గరికి చేరి, విజేత మగ నాగము తన శరీరమును ఆమెతో కలిపి అల్లుకున్నాడు. వారి రెండు శరీరాలు ఒకదానితో ఒకటి బంధమై, గంటల తరబడి విడువలేదు. సర్పముల సంయోగం లోకంలోనే అత్యంత దీర్ఘమైనది.

10. సింధూరారుణితాంబరః సుకుసుమశ్వాసానిలః శీతలః
సౌమ్యా భూమిరమణ్యకా వనతలే హర్షోదితః కేకినః
దృష్ట్వా సుందరపక్షిణీం మృదుముఖీం సుభ్రూవిలాసాంశుభాం
చిత్రచ్ఛత్రమివ ప్రసార్య సువపుః కేళీ నృత్యం చకార

సింధూర-ఆరుణిత-అంబరః – సింధూరపు (ఎర్రటి) వర్ణముతో అలంకరింపబడిన ఆకాశం

 సుకుసుమ-శ్వాస-అనిలః శీతలః – పుష్పాల సువాసనతో కూడిన చల్లని గాలి

 సౌమ్యా భూమిః రమణ్యకా – సుఖదాయకమైన భూమి (ఆహ్లాదకర వాతావరణం)

వనతలే హర్ష-ఉదితః కేకినః – అరణ్య మున ఆనందముతో  నవరంగ నెమలి

దృష్ట్వా సుందర-పక్షిణీం – సుందరమైన ఆడ నెమలిని చూసి

 మృదు-ముఖీం సుభ్రూ-విలాసాంశుభాం – మృదువైన ముఖముతో, సుందర భ్రూవిలాసముతో 

చిత్ర-ఛత్ర‌మివ ప్రసార్య సువపుః – చిత్రమైన గొడుగువలె (రంగురంగుల తోకను) విస్తరించి

 కేళీ నృత్యం చకార – వినోదపూర్వకమైన నృత్యమును ఆరంభించాడు

11. సంభోగసమ్ముఖగతే మృదుభావభాజి
సన్ముగ్ధచాపలధియి స్మితచారువక్త్రే।
నీతాంశుకేన వదనం వ్రజతీ వ్రజంసీ
మయూరకాంతి కిల లోలితమానసాసీత్॥

 

·  సంభోగ-సమ్ముఖ-గతే – సంయోగానికి సమీపమైన సమయంలో

·  మృదు-భావ-భాజి – మృదువైన భావముతో నిండిన ఆమె (ఆడ నెమలి)

·  సత్-ముగ్ధ-చాపల-ధియి – నిజమైన మోహముతో, లజ్జతో కూడిన మనస్సు గలది

·  స్మిత-చారు-వక్త్రే – స్మితముతో కాంతివంతమైన ముఖముతో

·  నీత-అంశుకేన వదనం – వస్త్రముతో ముఖమును కప్పుకొంటూ

·  వ్రజతి వ్రజంసీ – నెమ్మదిగా వెనక్కి తగ్గుతూ

·  మయూర-కాంతి – నెమలి భార్య (ఆడ నెమలి)

·  కిల లోలిత-మానసా ఆసీత్ – లజ్జతో, మనసు ఉలిక్కిపడుతూ నిలిచింది

 

సంభోగసమయంలో, ఆడ నెమలి మృదుత్వముతో నిండిన హృదయముతో సిగ్గుపడింది. ఆమె మోహంతో నిండిన చాపల మనస్సుతో, స్మితం కలిగిన ముఖకాంతితో కాంతివంతమై కనిపించింది. ఒక వస్త్రముతో (రూపకముగా — తన రెక్కలతో) ముఖాన్ని కప్పుకొని, నెమ్మదిగా వెనక్కి తగ్గుతూ, సిగ్గుతో గలగలాడే మనస్సుతో నిలిచింది

 

12. అమ్రాత్ఫలద్రుమశాఖనిషన్నౌ, ద్వౌ శుకౌ మధురాంఋతౌ ।
పుంశ్చుక్కః ప్రణయానృత్యవికసత్, పక్షద్వయచ్ఛేదితః ॥
శిరోనమ్రతయా మధురస్వరమృదుః, స్వనైః ప్రసన్నేక్షణా ।
ఆకర్ష్యేత్యసకృద్భవతీ హృదయతః, స్నిగ్ధా సమాలోకితా

అమ్రాత్-ఫల-ద్రుమ-శాఖ-నిషన్నౌ – జామ చెట్టు కొమ్మపై కూర్చున్న

ద్వౌ శుకౌ – రెండు శుకులు   మధురాంఋతౌ – మధురమైన సంభోగకాలంలో 

పుంశ్చుక్కః – మగ శుకుడు   పక్షద్వయచ్ఛేదితః – రెక్కల సమన్వయ కదలికలతో

శిరోనమ్రతయా – తల వంచుతూ  మధురస్వర మృదుః స్వనైః – మధురమైన మృదువైన గానంతో ప్రసన్నేక్షణా – ఆడ శుకురాలు సంతోషంగా చూచింది ఆకర్ష్యేతి – ఆకర్షింపబడింది

భవతీ హృదయతః స్నిగ్ధా – ఆడది హృదయపూర్వకంగా ఆకర్షితమైంది. 

జామ చెట్టు కొమ్మపై రెండు శుకులు కూర్చున్నాయి. ఇది వారి సంభోగకాలం. మగ శుకుడు రెక్కల సమన్వయ కదలికలతో, తల వంచుతూ  ఆడ శుకురాలు ఆ మధుర గానాన్ని తిలకిస్తూ, అతని విన్యాసాలకి ఆకర్షితమై హృదయపూర్వకంగా లీనమైంది.

13. భారతీపురాణేషు శుక్పక్షి రసమూర్తిః స్మృతః ।
స్నేహప్రేమసంతానచిహ్నో లలితకవిత్వసంశీలః ॥
కాళిదాసజయదేవన్యాసకవయోక్తః ప్రసిద్ధః ।
ప్రియదూతః కామక్రీడా చిహ్నం సాదరస్యనిర్మితః ॥

·  భారతీపురాణేషు – భారతీయ పురాణాలలో శుక్పక్షి – శుకపక్షి , రసమూర్తిః స్మృతః – శృంగారరసానికి స్వరూపం, ప్రతీక; స్నేహప్రేమసంతానచిహ్నః – స్నేహం, ప్రేమ, సంతానోత్పత్తికి సంకేతం; లలితకవిత్వసంశీలః – సాహిత్యంలో అందంగా ప్రతిబింబించినది

 కాళిదాసజయదేవన్యాసకవయోక్తః ప్రసిద్ధః – కాళిదాసు, జయదేవ, ఇతర కవులు వ్రాసినట్లు ప్రసిద్ధి;  ప్రియదూతః – ప్రియుడి దూత;  కామక్రీడా చిహ్నం – శృంగారక్రీడకు సూచిక సాదరస్యనిర్మితః – అందంగా, సాహిత్య రూపంలో ఏర్పడినది

27. వారిద వాణినీ  గణరవ రంజిత సురపథమంబునన్ 

 ఉజ్వల తారాలంకృత బృహత్ రంగమండపంబునన్

 కేళీ విలసిత శశాంకుని గాంచి శోకించ  బహుత్ర  నృపుల్

 మదోర్జితుఁడై యుబ్బడే  శశాంకుడుపర్యూపరి హాసంబునన్

వారిద వాణినీ = మబ్బు నర్తకిల;  గణ  = సమూహము యొక్క ;  రవ = మువ్వల సవ్వడుల చే ;  రంజిత = రంజించబడిన; సురపథమంబునన్ = ఆకాశములో; ఉజ్వల తారాలంకృత = ప్రకాశవంతమైన నక్షత్రాల ;  బృహత్ = పెద్ద రంగమండపంబునన్ = కళావేదిక పైన ; కేళీ విలసిత = వేడుకలో మునిగిన   శశాంకుని గాంచి = చంద్రుణ్ణి చూచి  శోకించ = ఏడవగా ; బహుత్ర = అనేక ప్రదేశాల్లో ఉన్న;  నృపుల్ = రాజులు ; మదోర్జితుఁడై = గర్వాతిశయముతో యుబ్బడే  = పెరిగి పోడా;   శశాంకుడు = చంద్రుడు ;  పర్యూపరి హాసంబునన్ = పడీపడీ నవ్వుచూ 

Surrounded by cloud dancers and sound of anklets

Seated  in the vast sky auditorium  embellished by stars

the moon is entertained.  As kings on earth are jealous of him

the moon is swollen with pride and continuous laughter.

 

28. ధాత్రి నిమనోన్నతముల్ గాంచి దగదగలాడుచు

రజిత కాంతులన్ జిమ్ముచు చంద్రమబ్రమందలరార

నిగనిగలాడు వధువు నిమ్నోన్నతముల్ గాంచి

కుహకుహ పెరిగి పురుషులు తహతహలాడిరి కుహతోన్

Seeing the great peaks and deep valleys of the earth 

the moon shines blissfully, his glint reflects his ecstasy 

Seeing the peaks and curvaceous bodies of their ladies 

the new grooms reel under the flames of carnal desire

 

29. లఘాట ఘట్టనన్ కందముల్ స్పోటన చెందగన్

ఊర్ధ్వాభివీత మేఘమాల ఇందుని నిఘూడపరచగన్

మేఘతిమిరాంబరము వసుధను అసిత పరచగన్

యామిని శోభను తారలు విశిదపరచగన్

with a sudden gust of wind the clouds scatter

They rise higher like a garland  hiding the moon

the cloud covered sky has darkened the earth

Thus the beauty of the star lit sky is revealed. 

 

30. ప్రసుప్త తటాకమున్ బోలిన తమవృత రాత్రిన్ 

ప్రదీప్త  పారమేష్ట్య సభామంటప గృహమున్ కాంచ

తలపించెను నీలిజల పూరిత సరోవరమునన్ దేలు

ధవళ పుండరీకమున్ వెలిగించె వీక్షకుల మనములన్

31. ప్రణయమునకు ప్రేరణ,  ఆరంభము  ఆకాశము 

ప్రాణమునకు మూలము ఆలంబనయు జలజనేత్రి  

వివాహముల కాలవాల మాకశము, వినోదముల కుదాత్రి

ఆది  ప్రణవత్  శుభములకు  ఆరంభము శోభన రాత్రి.      

32. స్వర్ణ విలసిత రత్నమాలాలంకృత  యామిని 

పూర్ణ  బిమ్బవదన కంఠహార ధారిణి  కామిని

ద్యుసిత నాసాభరణ ధారిణి   మానసహారిణి

అరుదెంచె చిరుదీపాలంకృత గృహంబునన్

33. చూచిన తెలియున్  కేశిని యని

నవ్విన తెలియున్ సుదతి యని

బిమ్బాధారి రమ్భేయది దరిజేరి

చేకొందు ఈ ఇంతి పూబంతి 

34. ఇష్టుడు నిష్టాభికుఁడు గాంచె  అపాంగ దృష్టిన్

సయ్యోపవిష్ట డై   సూర్య స్వీదిత  కిసలయ దేహమున్ 

తత్ దృష్టిన్ గాంచి నిలిచె వధువు ద్వారముఖమునన్  

అవరోపిత నేత్ర  స్పందిత బిమ్బోష్ట  లజ్జావేష్టితంబునన్ 

35. కాంచ కాంతుని కాంక్షాపూరిత  నయనముల్

  చూపె  విహస్త  లలిత లులిత  నయనముల్

 కాంచె  వరుడు ప్రచీర్ణ హిరణ నయనముల్

 వ్రజ వధు సంకీర్ణ వలగ్న వేణి బంధంబునన్

 

37. సాగె  గజగామిని మందగమనంబునన్

మృదుమధుర  నూపురస్వనంబునన్

నిలిచె నితంబి  చేకొని తల్ప స్తంభంబున్

పుష్పాలంకృత శయన మందిరంబునన్

38.  రత్న విభూషిత దర్పణ సమీపంబునన్ 

నాసాభరణ  తుల్య నాగాభరణంబున్  

కాంచి చేరె  కాంతా కర్షిత  సమ్మోహనంబునన్   

దీపాకర్షిత సలభ సద్రశతన్  

 39. క్రీగంట కాంచె ఆర్య పుత్రుని ఆసన్నతన్

చూపుచు నిలిచె అంగన పృష్ఠ భూషణంబులన్

 స్పీత నితంబులన్,  భుజగేశ ప్రతిభాస నిబిడ

 ద్రాష్టిగ కేసంబులన్ తత్ ప్రతిన శీలతన్ 

మనోధినాథుఁడు  పొందె మధుర భావంబులన్

40.నింగి కి జలజుని  వోలె నారికి శిరోజములు

తరువుకు కొమ్మలవోలె తరుణికి కేశములు

సముత్తేజిక  శృంగార సజీవ  హారంబులు

అవిరళ అసమాన  సౌందర్య  వారంబులు

41. కంఠహార అతిశయ ఘన జఘన హారంబు

ఊర్మిమత ద్రాష్టిగ కేశములుపహారంబు

నితంబి నెఱజాణ వేణి నేత్ర పాసంబు

నేత్రుడు గాంచె దళ కోమల నేత్రి విగ్రహంబు

42. కాంచె మకరంద నియుత్త కోమల  అధరముల్ 

  సితాసితక దలనయనముల్  స్పీత నితంబముల్ ,

  మృగయాక్షి  సితద్రాపి గుప్త సౌందర్యముల్

  స్వర్ణ కటిబంధ  గుప్త నిమ్న నాభీ  సౌందర్యముల్ 

43. మౌఖిక రతి చుంబన,  ఘటన వర్ణన  

 పృష్ఠ ప్రతివర్తిత   తరుణి  లజ్జా విముఖంబునన్   

చూపె ఘన శ్రోణి  బింబమున్ కాంచె కమ్మలుబ్ధ 

 విభడు వధువు మనోహర శ్రోణి యుగ్మమున్  

దర్పణ బింబ కంపిత అధర  యుగ్మమున్ 

ఉపగమ్య  విభడు  తాకి చేకొన  మృదు పాణీ  పల్లవముల్

 విశద  కోమల  తామ్రోష్ట ముల్ మంద  ప్రకంపనల్  బొంద 

ప్రగత విభుడు  ఓష్ఠములను బంధించె   ఓష్ఠములన్  

44.   భ్రంశిత సిత చేలము న్ విగలిత పరిచేలమున్

 చలిత కుచ కుంభ నితంబ విలోలమున్

 మదన కుతూహల తురగ  విహారమున్

 అభంగ శృంగారాంబర నిరంబర సంసర్గమున్ 

భ్రంశిత సిత చేలమున్ = కదలిన తెల్లని చీర ; విగలిత పరిచేలమున్ = జారిన పైట ; చలిత కుచ కుంభ = కదులుఘన స్తనములు ;  నితంబ విలోలమున్ =ఊగు పిరుదులు; మదన కుతూహల = కాంక్ష తో;   తురగ  విహారమున్ =గుర్రపు స్వారీ; (వలె నగుపించెను)  శృంగారాంబర = శృంగారాకాశ మందు; నిరంబర =నగ్న; అభంగ సంసర్గమున్= అడ్డులేని సంయోగము.  ఇంతకన్నా భంగిమలు  విడమరచి చెప్పుట భావ్యము కాదు, ఊహఉన్నచో ఊహకందును.  

45.  అరుణీకృత కుచగండ మండలావృత అకీర్ణ కేశ కలాపి జాల మున్

 ప్రపత  పటవాసమున్ సయనాస్త్రాణ న్యాస్త ముక్త   భూషణాదులన్

 ప్రోస్థిత తిలకమున్  గంబూర శుక్ర గన్ధావర్తన  సయనావాసమున్

 చూచితి శ్రాంత  చిత్రపతంగికల భంగిమల్ ద్వారద్రక పరివేక్షణన్. 

అరుణీకృత = ఎర్రబారిన (ముద్దులాడుటవలన కావచ్చు); కుచగండ మండలావృత  = స్తనములు  బుగ్గల నావరించిన; అకీర్ణ కేశ కలాపి జాల మున్ = చెల్లాచెదురు గా పడిన కేశములు; ప్రపత  పటవాసమున్ = జారిన లంగా ; సయనాస్త్రాణ న్యాస్త  = పక్క దుప్పటి పై పడియున్న ; ముక్త   భూషణాదులన్ = సడలిన ఆభరణములు; ప్రోస్థిత తిలకమున్  = చెదిరిన తిలకము; గంబూర శుక్ర గన్ధావర్తన  సయనావాసమున్ = శుక్ర  కర్పూర మిళిత గంధమలిమిన శయన గృహము; చూచితి శ్రాంత  చిత్రపతంగికల భంగిమల్ ద్వారద్రక పరివేక్షణన్ = అలసిన ఆకుపై వాలిన రెండు సీతాకోక చిలుకలు చూచితిని.